NJOFTIM PËR SHTYP – PRESPA NET

NJOFTIM PËR SHTYP – PRESPA NET
Ligatinat dhe degradimi
Njihet tashmë prej kohësh se Ligatinat në pellgun ujëmbledhës të Prespës janë të rëndësishme për strehimin e biodiversitetit, duke luajtur një rol qendror gjithashtu në mirëqenien e komuniteteve lokale, të cilat kanë evoluar ndër shekuj rreth tyre. Sidoqoftë, të dy liqenet nuk janë të paprekshëm nga presionet e shkaktuara nga njerëzit, përfshirë ndryshimin e klimës, i cili po çon në rritjen e degradimit të ligatinave vitet e fundit. Thatësirat e tejzgjatura, kanë reduktuar reshjet dhe kanë sjellë efekte të mëvonshme në burimet ujore, si dhe u evidentua një rënie e dukshme e nivelit të ujit, veçanërisht për Prespën e Madhe. Këto janë vetëm disa nga efektet e krizës klimatike që prekin gjithnjë e më shumë pellgun ujëmbledhës të Prespës.

Efektet e krizës klimatike dhe nevoja për restaurimin e ligatinave
Efektet e ndryshimeve klimatike në pellgun ujëmbledhës të Prespës janë veçanërisht të dukshme në ekosistemet dinamike të ligatinave dhe mund të sjellin ndryshime dramatike në përbërjen e bimësisë ligatinore, funksionet e ligatinave, si dhe në shërbimet e ekosistemit që ato mund të ofrojnë, referuar kjo përfitimeve që njerëzit marrin nga liqenet dhe ligatinat. Ndërsa shtretërit e kallamishteve zgjerohen dhe livadhet e lagështa zvogëlohen, vendet e riprodhimit të peshqve mund të reduktohen, duke ndikuar potencialisht në peshkimin afatgjatë. Me zhdukjen e brezave bregore të pyjeve të vërriut, roli i tyre në kontrollin e erozionit dhe përmbytjeve, heqjen e lëndëve ushqyese nga rrjedhjet bujqësore ose krijimin e habitatit, zvogëlohet. Ndërsa ligatinat thahen, amfibët humbasin qendrat e tyre riprodhuese dhe ne humbasim një rregullator të rëndësishëm për dëmtuesit (mushkonjat dhe insektet e tjera). Nevoja për restaurimin e ligatinave është përtej domosdoshmërisë dhe duhet të ketë prioritet në të gjitha hapësirat e Prespës.

Trajtimi i degradimit të ligatinave:
Në përpjekje për të adresuar degradimin e ligatinave rreth të dy liqeneve të Prespës, organizatat e PrespaNet krijuan një hartë ndërkufitare të habitateve ligatinore (transboundary map). Bazuar në udhëzimet e Direktivës së Bashkimit Evropian për Habitatet, kjo hartë ndërkufitare u përfundua në vitin 2021 dhe zbuloi një mozaik të gjerë habitatesh, me 13 habitate prioritare me vlerë ekologjike, 7 prej të cilave ndahen ndërmjet tre vendeve. Paralelisht, u regjistruan presione dhe kërcënime ndaj integritetit dhe funksionalitetit të tyre, veçanërisht në reduktimin e nivelit të ujit dhe thatësirave afatgjata të shkaktuara nga kriza klimatike.

Zbatimi i masave për të reduktuar presionet
Regjistrimi i parë i bërë ndonjëherë i presioneve dhe kërcënimeve më të rëndësishme, udhëhoqi formulimin e propozimeve të duhura restauruese, në bazë të të cilave organizatat e PrespaNet mund të drejtojnë veprimet e tyre rreth ligatinave në nivel lokal. MES ka qenë pionier, si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë ndërkufitar, në restaurimin e pyjeve të vërriut, një habitat prioritar i BE-së, brenda Parkut Natyror Ezerani. Deri më tani, një sipërfaqe prej 0.8 ha në brendësi të Parkut të Natyrës është restauruar përmes mbjelljes së 1000 fidanëve,ndërsa së paku 2000 fidanë të tjerë janë prodhuar në bashkëpunim me fidanishten lokale të ndërmarrjes publike “Pyjet Kombëtare” në Asamati. Që nga viti 2021, MES po monitoron dinamikën e habitateve të vijës bregliqenore dhe kërcënimet me të cilat përballen, duke u fokusuar në një vazhdimësi të mundshme në tharjen e habitateve ligatinore dhe në zgjerimin e tokës bujqësore. Më në fund, MES ka zbatuar aktivitete menaxhuese pilot në mbi 10 hektarë livadhe të lagështa në Parkun Natyror të Ezeranit, ndërkohë që aktivitetet monitoruese dhe kërkimore lidhur me funksionin e tyre ekologjik, veçanërisht në cilësinë dhe uljen e e ujit të nivelit të liqenit, do të mbështesin më tej aktivitetet e restaurimit. Harta e habitateve prioritare në Parkun Kombëtar të Prespës, Shqipëri, jo vetëm që kontribuoi në identifikimin e pesë habitateve prioritare, por gjithashtu përcaktoi statusin e tyre të ruajtjes dhe kërcënimet. Për të trajtuar mbikullotjen, një kërcënim i rëndësishëm në të katër fshatrat kryesore përgjatë bregut të liqenit, PPNEA filloi të përgatisë një plan të menaxhimit të kullotave gjatë vitit 2022, së bashku me një ekip ekspertësh. Studimi përfshiu instalimin e 14 parcelave eksperimentale në të gjitha llojet e habitateve, për të kuptuar ndikimin e kullotjes në habitatet dhe diversitetin e bimëve. Në mbështetje të këtij studimi janë realizuar 42 pyetësorë me blegtorë nga Prespa. Gjetjet do të ndihmojnë administratën e zonave të mbrojtura për të kryer praktika më të mira menaxhimi dhe përdorim të qëndrueshëm të këtyre habitateve. Përvoja e partnerëve të PrespaNet do të drejtojë gjithashtu përpjekjet e PPNEA-s për të restauruar habitatin e mbetur të vërriut në liqenin e Prespës së Vogël, që pritet të kontribuojë gjithashtu në kontrollin e lëndëve ushqyese dhe rrjedhimisht në cilësinë e ujit.

Duke u mbështetur në përvojën afatgjatë në ruajtjen e popullatavetë peshqve endemikë dhe llojeve të rëndësishme të shpendëve folezues të ujit, përmes restaurimit të ligatinave, SPP ka zgjeruar së fundmi veprimet për të rivendosur mbi 350 hektarë livadhe të lagështa dhe habitate të tjera në liqenin e Prespës së Vogël. Veprimet e restaurimit në kuadër të projektit LIFE Prespa Waterbirds (2007 – 2021) synonin të përmirësonin efektet e niveleve të ulëta të ujit në pranverë që i lënë të thata vendet e vezëve e ushqimit dhe zgjerimin rigoroz të kallamishteve në habitate të livadheve të lagësht, duke adresuar njëkohësisht efektet e tjera të krizës klimatike, të tilla si përhapja e zjarrit në kallamishte, përmes krijimit të hapësirave thyese të zjarrit rreth kolonive të rëndësishme të shpendëve të ujit.

Që nga viti 2022, puna për restaurimin e ligatinave në Greqi po zgjerohet brenda pellgut ujëmbledhës, në habitate të rëndësishme bregore dhe pyjore, duke përfshirë pyjet e vërriut, brenda përrenjve të pellgut ujëmbledhës dhe përgjatë liqenit të Prespës së Madhe. Në këtë drejtim, SPP po zbaton projektin "Linjat e Jetës së Gjelbër dhe Blu të Prespës", i cili synon të kuptojë dhe promovojë më mirë funksionet dhe vlerat e këtyre ekosistemeve. Aktivitetet e deritanishme përfshinin mbledhjen e të dhënave shkencore, trajtimin e kërcënimeve ndaj përroit dhe habitateve ngjitur, rehabilitimin e zonave të shumimit për peshqit endemikë, rritjen e ndërgjegjësimit dhe rritjen e përfshirjes së komunitetit.

Përfitimet afatgjata të aktiviteteve të restaurimit dhe konservimit
Përfitimet e restaurimit të ligatinave në të gjithë pellgun ujëmbledhës të Prespës kanë një shtrirje më të gjerë, duke ndikuar pozitivisht në komunitetet lokale të zonës ndërkufitare. Menaxhimi i livadheve ligatinore dhe habitateve të tjera litorale mund të prodhojë sasi të konsiderueshme të foragjereve ose të mbështesë aktivitetet e kullotjes. Në liqenin e Prespës së Vogël, blegtorët janë të përfshirë në mënyrë aktive në operacionet e kositjes dhe përfitojnë nga grumbullimin i barit, ndërkohë që mbështesin menaxhimin e bimësisë duke i lejuar kopetë e tyre të kullosin në zona të caktuara ligatinore. Nga ana tjetër, bari i prodhuar përmes menaxhimit të livadheve ligatinore në Parkun Natyror Ezerani i ka dhënë përfitime komunitetin blegtoral të zonës dhe qendrës riprodhuese të drerit të kuq në Parkun Kombëtar “Galiçica” duke krijuar një sinergji pothuajse ideale të veprimeve konservuese në basenin e Prespës.

Rivendosja e pyjeve të vërriut pritet ti japë përfitim komuniteteve lokale përmes kontrollit të përmbytjeve dhe erozionit, por në rastin e Parkut Natyror Ezerani, aksioni për rritjen e fidanëve përmes mbështetjes dhe përfshirjes së fidanishteve lokale tregon se aktivitete të tilla mund të ofrojnë edhe vende pune dhe të përmirësojnë jetesën për popullsinë vendase në të ardhmen. Roli i autoriteteve lokale të zonave të mbrojtura është kyç për mbështetjen dhe organizimin e aktiviteteve, ndërkohë që kërkohet bashkëpunim në të gjitha nivelet në faza të ndryshme. Partnerët e PrespaNet organizojnë aktivitete trajnuese për studentë të universitetit, profesionistë të rinj dhe praktikantë, si dhe zbatojnë aktivitete edukative mjedisore për shkollat lokale dhe ngjarje informuese për komunitetet lokale. Që nga viti 2018, partnerët e PrespaNet-it dhe autoritetet kryesore të zonave të mbrojtura të pellgut ujëmbledhës të Prespës kanë formuluar një grup pune dhe takohen çdo vit për të diskutuar përparimin, shkëmbimin e informacionit dhe promovimin e veprimeve të përbashkëta në lidhje me restaurimin e ligatinave. Nevoja për të bashkërenduar përpjekjet e ruajtjes në nivel ndërkufitar në një pellg ujëmbledhës të përbashkët liqenesh është një nga forcat shtytëse të rrjetit PrespaNet.

PrespaNet aktualisht është duke punuar me EuroNatur në projektin trevjeçar “Prespa

Project”, i financuar nga Prespa Ohrid Nature Trust dhe Aage V. Jensen Charity Foundation.

“Shoqëria për Mbrojtjen e Prespës” në Greqi përfiton nga mbështetja e Iniciativës së

Donatorëve për Ekosistemet e Ujit të ëmbël të Mesdheut (DIMFE), për aktivitetet aktuale

të restaurimit të ligatinave që zbatohen në kuadër të projektit “Linjat e Gjelbra dhe Blu të Prespës”.
Postime të ngjashme